คุกกี้ที่มีความจำเป็น (Strictly Necessary Cookies) |
เปิดใช้งานตลอด |
คุกกี้เพื่อการวิเคราะห์และประเมินผลการใช้งาน (Performance Cookies) |
|
ปีพุทธศักราช ๒๕๖๒ ศูนย์ศิลปะและการช่างไทย สำนักช่างสิบหมู่ กรมศิลปากร ได้รับจัดสรรงบประมาณโครงการศึกษารวบรวมข้อมูลเพื่อจัดทำองค์ความรู้ด้านศิลปกรรม “การซ่อมบูรณะงานศิลปกรรมแบบสำนักช่างสิบหมู่ กรมศิลปากร (เครื่องมุก) โดยคณะทำงานเลือกการซ่อมบานประตูประดับมุกของหอพระมณเฑียรธรรม ซึ่งบานประตูประดับมุกคู่นี้นับว่ามีความเก่าแก่อีกชิ้นหนึ่งเป็นฝีมือชั้นครูที่มีความงดงามที่ยังคงหลงเหลืออยู่ นับตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาเมื่อแรกสร้าง เป็นกรณีศึกษาและจัดทำองค์ความรู้ในครั้งนี้ โดยรวบรวมข้อมูลการซ่อมบูรณะบานประตูประดับมุกของหอพระมณเฑียรธรรมบานคู่เดิม ในระหว่างปีพุทธศักราช ๒๕๕๖ ถึง ๒๕๕๙ ที่กลุ่มงานช่างปั้นหุ่น ช่างปั้นลายและช่างมุก ดำเนินการซ่อมบูรณะบานประตูประดับมุกของหอพระมณเฑียรธรรมบานคู่เดิม เพื่อเก็บรักษาไว้ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร นำมาเรียบเรียงเป็นองค์ความรู้ด้านศิลปกรรม “การซ่อมบูรณะงานศิลปกรรมแบบสำนักช่างสิบหมู่ (เครื่องมุก)
มณฑปกับบุษบก ลักษณะรูปหลังคาเป็นอย่างเดียวกัน ต่างแต่ขนาดใหญ่กับเล็ก แถมประสาทเข้าด้วยถ้ามีมุขก็เรียก “ปราสาท” จะเห็นได้จากหลังคาปราสาทว่าเป็นเรือนชั้น ถ้าดูปราสาทพม่าหรือถะของจีนแล้วจะเห็นได้ชัดเจนเพราะเขาไขชั้นสูงมีบัญชรด้วยแต่ของเราย่นชั้นหลังคาลงมาซ้อนกันจนทำให้ฝาหายไป เรือนยอดขนาดใหญ่ที่คนเข้าได้หลายคนเรียกว่า "มณฑป" เรือนยอดแบบนี้ถ้าประกอบมุข (หลังคาซ้อนหลายชั้น) เขาเรียกว่า “ปราสาท” ถ้ามีแต่ยอดขนาดเล็กคนเข้าได้คนเดียวหรือเข้าไม่ได้เลยเรียก “บุษบก”
คำว่า "กระจัง" นี้ถ้าเป็นคำในลักษณะรูปของคำประพันธ์ ส่วนมากมักจะมี "ร" กล้ำด้วย เป็น"กระจัง" แต่ลากศัพท์ทางศิลปกรรมช่างของไทย เดิมเป็นคำซึ่งมาจากคำว่า "กะจังหวะ" หมายถึงการกะให้มีขนาดเท่าๆกัน เพื่อความงดงาม เพื่อที่จะให้รัดกุมในเวลาที่พูดกล้ำกับชื่อของมัน ดังนั้นจึงตัดคำว่า "หวะ" ออกเสีย ความหมายเป็นการประดิษฐ์อย่างหนึ่ง ซึ่งใช้ควบไปกับลวดลาย ซึ่งเป็นกระหนกและลวดลายซึ่งเป็นลาย โดยมีขนาดต่างๆกัน 3 ขนาด เป็นสามชนิด เราเรียกเพิ่มคำว่า "ตัว" นำหน้าเป็น "ตัวกระจัง" แต่ละชนิดก็มีชื่อต่างๆกัน คือ 1. กระจังตาอ้อย ขนาดเล็กสุด 2. กระจังใบเทศ ขนาดกลาง 3. กระจังปฏิญาณ ขนาดใหญ่