ศูนย์ข้อมูลงานศิลปกรรม สำนักช่างสิบหมู่ กรมศิลปากร

องค์ความรู้

การหล่อระฆังโบราณ

จากหลักฐานที่ปรากฏทางประวัติศาสตร์สมัยโบราณถึงสมัยกลาง ยืนยันได้ว่ามนุษย์ รู้จักวิธีการหลอมโลหะ และการทำแบบหล่อ เพื่อผลิตชิ้นงานหล่อมาใช้งาน ดังเช่น เมื่อประมาณ 5,000 ปี มนุษย์ได้ผลิตงานหล่อเป็นหัวขวาน ที่ทำจากทองแดงโดยวิธีการหลอมและเทลงในแบบที่ขุดลงในหินทราย และต่อมามีการพัฒนาโดยการทำไส้แบบ และ การทำแบบเป็นสองชั้น การหล่อบรอนซ์นั้นกระทำกันครั้งแรกในเมโสโปเทเมีย ประมาณ 3,000 ปีก่อนคริสตศักราช และเทคนิคนี้ได้รับการถ่ายทอดมาสู่เอเชียกลาง อินเดีย และจีน มาถึงจีนประมาณ 2,000 ปีก่อนคริสตศักราช ในประเทศจีนสมัย ยิน ประมาณ 1,500-1,000 ปี ก่อนคริสตศักราช ก็ได้มีการหล่อภาชนะที่มีขนาดใหญ่ๆและคุณภาพดีได้สำเร็จการถ่ายทอดเข้าไปสู่ยุโรปประมาณ 1,500-1,400 ปีก่อนคริสตศักราช โดยผลิตเป็น ดาบ หัวหอก เครื่องประดับ ภาชนะต่างๆและเครื่องตกแต่งที่ใช้ในงานศพเป็นต้น กลุ่มประเทศที่ผลิตงานหล่อในยุคนั้น คือ สเปญ สวิสเซอร์แลนด์ เยอรมันนี ออสเตรีย นอร์เวย์ เดนมาร์ค สวีเดน อังกฤษ และ ฝรั่งเศส

โครงการศึกษารวบรวมข้อมูลเพื่อจัดทำองค์ความรู้ด้านศิลปกรรม “การซ่อมบูรณะงานศิลปกรรมแบบสำนักช่างสิบหมู่ กรมศิลปากร (งานปิดทอง งานประดับกระจก)กรณีศึกษา การบูรณะซ่อมแซมพระราชอาสน์

เนื่องด้วยพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ จันทรเกษม มีความประสงค์จะบูรณะซ่อมแซมโบราณวัตถุ จำนวน ๓ รายการ ได้แก่ นพปฎลมหาเศวตฉัตร พระแท่นราชอาสน์ และพระแท่นบรรทม จึงได้ขอความอนุเคราะห์มายังสำนักช่างสิบหมู่ให้ดำเนินการบูรณะซ่อมแซมโบราณวัตถุตามรายการดังกล่าว สำนักช่างสิบหมู่ โดยกลุ่มประณีตศิลป์ กลุ่มงานช่างปิดทองประดับกระจกและช่างสนะไทย และกลุ่มงานแกะสลักและช่างไม้ประณีต ได้ดำเนินการบูรณะซ่อมแซมพระนพปฎลมหาเศวตฉัตร ณ ห้องจัดแสดงอาคารพลับพลาจตุรมุข พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ จันทรเกษม และได้เคลื่อนย้ายพระแท่นพระราชอาสน์ และพระบรรทมมาบูรณะซ่อมแซม ณ อาคารช่างปิดทองประดับกระจก และช่างสนะไทย กลุ่มประณีตศิลป์ สำนักช่างสิบหมู่ จังหวัดนครปฐม เพื่อสะดวกในการปฏิบัติงาน โดยรายงานฉบับนี้จะขอนำเสนอรายละเอียด ส่วนพระแท่นราชอาสน์และขั้นตอนการปฏิบัติงานบูรณะซ่อมแซมจำเพาะ พระราชอาสน์ ในลักษณะการอนุรักษ์แบบอย่างสำนักช่างสิบหมู่ ตามหลักฐานที่ปรากฏตามข้อเท็จจริง และสมมุติฐานโดยคำนึงถึงรูปแบบเดิมของพระราชอาสน์ ซึ่งเป็นงานประณีตศิลป์ศิลป์ไทยที่สืบต่อกันมานับจากอดีตจนมาถึงปัจจุบัน ผู้เขียนหวังเป็นอย่างยิ่งว่ารายงานการบูรณะซ่อมแซม พระราชอาสน์ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ จันทรเกษม ฉบับนี้จะเป็นแนวทางการบูรณะซ่อมแซมโบราณวัตถุ และศิลปวัตถุในลักษณะการซ่อมบูรณะการซ่อมแซมงานอนุรักษ์แบบอย่างสำนักช่างสิบหมู่ และเป็นประโยชน์ทางการศึกษาสำหรับผู้ที่มีความสนใจได้ไม่มากก็น้อย

ดูทั้งหมด

ความรู้ทั่วไป

ภัยเงียบของศิลปวัตถุ : บานไม้ประดับมุกศิลปะญี่ปุ่นในประเทศไทย พระวิหารหลวง วัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมาราม

บานไม้ประดับมุกศิลปะญี่ปุ่นในประเทศไทย ณ พระวิหารหลวง วัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมาราม ถือเป็นศิลปวัตถุชิ้นสำคัญที่มีคุณค่ายิ่งในประเทศไทย เมื่อพุทธศักราช ๒๔๐๘ สมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้พระยาโชฏึกราชเศรษฐี (จ๋อง) สั่งทำบานประตูและบานหน้าต่างประดับมุกอันเป็นศิลปะของประเทศญี่ปุ่น เพื่อนำมาประดับไว้ภายในพระวิหารหลวง และได้มีผู้เชี่ยวชาญจากประเทศญี่ปุ่นให้ความเห็นว่า บานไม้ประดับมุกในพระวิหารหลวง วัดราชประดิษฐฯ เป็นของที่ผลิตขึ้นจากเมืองท่านางาซากิ ประเทศญี่ปุ่น ซึ่งเป็นเมืองเดียวในประเทศญี่ปุ่นที่ผลิตงานประดับมุกในลักษณะนี้ในช่วงระยะเวลาเดียวกันกับที่สร้างพระวิหารหลวง วัดราชประดิษฐฯ ทางวัดราชประดิษฐฯ ได้เล็งเห็นถึงความสำคัญของศิลปวัตถุชิ้นสำคัญนี้ มีความประสงค์ต้องการให้ทางกรมศิลปากรดำเนินการซ่อมแซมบานประตูและบานหน้าต่างประดับมุกอันเป็นศิลปะของประเทศญี่ปุ่นที่ชำรุดเสียหายทั้งหมด จึงได้จัดตั้งโครงการอนุรักษ์ซ่อมแซมบานไม้ประดับมุกศิลปะญี่ปุ่นในประเทศไทย ณ พระวิหารหลวง วัดราชประดิษฐฯ ขึ้น โดยมีหน่วยงานภายในกรมศิลปากร อาทิเช่น สำนักพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ สำนักช่างสิบหมู่ สำนักสถาปัตยกรรม สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ ร่วมกันดำเนินงานมาตั้งแต่ปีพุทธศักราช ๒๕๖๔

ภาพเขียนกระเบื้องลายคราม สื่อสัมพันธ์การผลิตและการค้าเครื่องปั้นดินเผาของไทยและญี่ปุ่น

ภาพเขียนกระเบื้องดินเผาที่แสดงถึงอารยธรรมและวัฒนธรรมการค้าขายของทั้งสองชาติ การเชื่อมโยงสายสัมพันธ์กันเป็นเวลากว่า 600 ปีระหว่างไทยและญี่ปุ่น ภาพกระเบื้องชุดนี้แสดงให้เห็นถึงวิถีชีวิตของแต่ละชาติในการทำเครื่องปั้นดินเผาในทุกกระบวนการ ตั้งแต่การเตรียมวัตถุดิบ การกรองดิน การนวดดิน การขึ้นรูปภาชนะ การเขียนลาย การเคลือบ การบรรจุภาชนะเข้าเตา และการเผา ในรูปแบบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาของทั้งสองชาติ ลวดลายกระเบื้องที่ออกแบบได้รับการวาดอย่างประณีตบรรจงด้วยสี ครามหลากหลายเฉดลงบนแผ่นกระเบื้องพอร์ชเลนสีขาว และเคลือบใสเผาที่อุณหภูมิ 1,200 องศาเซลเซียส กระเบื้องทั้ง 48 แผ่น แต่ละแผ่นมีขนาด 28 x 28 เซนติเมตร และมีความหนา 12 มิลลิเมตร

ดูทั้งหมด